رفتار بسیاری از معامله گران و سرمایه گذاران در بازارهای مالی، به ویژه در حوزه ارزهای دیجیتال، تحت تأثیر احساسات قرار دارد. دو احساس برجسته در این میان، ترس و طمع هستند که به شدت میتوانند تصمیمات افراد را تحت الشعاع قرار دهند. به همین دلیل، شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) طراحی شده است تا این احساسات متفاوت را بهصورت کمی و در قالب اعداد نمایش دهد. این شاخص به معاملهگران کمک میکند تا با آگاهی بیشتر تصمیمگیری کنند و از رفتارهای هیجانی اجتناب نمایند. در ادامه، با شاخص ترس و طمع و کاربردهای آن در معاملات ارزهای دیجیتال بیشتر آشنا خواهیم شد.
این شاخص به اندازه گیری دو مورد از ابتداییترین احساسات انسان ها، یعنی ترس و طمع، پرداخته و تأثیر آن ها بر بازارهای مالی را اندازه گیری میکند. شاخص ترس و طمع توسط سی ان ان مانی (CNNMoney) ایجاد شد تا رفتارهای احساسی معامله گران در بازارهای مالی را بررسی کند. در بازارهای ارز دیجیتال، هرچه میزان ترس بیشتر باشد، معمولاً ارزش دارایی ها کاهش مییابد، در حالی که هر چه طمع در سرمایهگذاری بیشتر باشد، انتظار میرود که ارزش بازار نیز افزایش یابد.
با این حال، اندازهگیری دقیق این احساسات و تحلیل تأثیر آنها کار سادهای نیست و عوامل بسیاری باید در نظر گرفته شوند. وجود شاخصهایی که با تجزیه و تحلیل داده های اولیه احساسات حاکم بر بازار و وضعیت معاملهگران را ارزیابی میکنند، میتواند دیدگاه روشنی نسبت به روند فعلی بازار و احتمالات پیش رو در اختیار معامله گران قرار دهد. این ابزارها به ویژه در معاملات ارزهای دیجیتال که نوسانات بیشتری دارند، میتوانند به تصمیمگیری های هوشمندانه تر و آگاهانه تر کمک کنند.
داده ها در شاخص ترس و طمع در مقیاسی ساده بین اعداد صفر تا صد قرار دارند. عدد صفر نمایانگر ترس شدید است و عدد صد نشان دهنده طمع شدید میباشد. وقتی ترس شدید حاکم باشد، به این معناست که سرمایهگذاران نگران وضعیت بازار هستند و این میتواند بهعنوان یک فرصت خرید برای افراد آگاه تعبیر شود. از طرف دیگر، هنگامی که طمع در بازار افزایش مییابد، ممکن است نشاندهنده این باشد که بازار وارد فاز اصلاح قیمتی خواهد شد. بنابراین، شاخص ترس و طمع احساسات جاری سرمایهگذاران را تجزیه و تحلیل کرده و این دادهها را در مقیاسی ساده بین صفر تا صد طبقهبندی میکند، که میتواند به معاملهگران در پیشبینی روند آینده بازار کمک کند.
دو اصطلاح مهم در دنیای ارزهای دیجیتال وجود دارند که ارتباط مستقیم با عواطف انسانی دارند. فومو (FOMO) به معنی "ترس از دست دادن" است و به حالتی گفته میشود که قیمت یک ارز دیجیتال در حال افزایش است و سرمایهگذار برای اینکه از فرصت خرید جا نماند یا به اصطلاح فرصت سرمایهگذاری را از دست ندهد، اقدام به خرید میکند. از سوی دیگر، فاد (FUD) به معنی شک و تردید در سرمایهگذاری است و زمانی رخ میدهد که اخبار منفی یا شایعات باعث میشود سرمایهگذاران نگرانی پیدا کنند.
همانطور که میتوان حدس زد، این دو عامل انسانی تاثیر مستقیم بر شاخص ترس و طمع ارز دیجیتال دارند. در شرایط فومو، طمع افزایش مییابد و ممکن است باعث ورود سریع سرمایهگذاران به بازار شود، در حالی که فادا میتواند موجب ایجاد ترس و فروش گسترده ارزها در بازار شود. این دو احساس در کنار یکدیگر نقش مهمی در تعیین وضعیت بازار و تحلیل احساسات عمومی ایفا میکنند.
شاخص ترس و طمع از چند بخش مهم تشکیل شده است که به تفکیک در این بخش بررسی میکنیم:
وقتی شاخص ترس و طمع به عدد زیر ۲۰ میرسد، نشاندهنده وضعیت ترس شدید در بازار است. در این شرایط، سرمایهگذاران احساس نگرانی و اضطراب بیشتری دارند و تمایل به فروش داراییهای خود و خروج از بازار پیدا میکنند. این نوع ترس میتواند به کاهش بیشتر قیمتها منجر شود، اما در عین حال فرصتی برای خرید با قیمتهای پایینتر برای افرادی که به دنبال ورود به بازار در چنین شرایطی هستند، ایجاد کند.
در حالت ترس یا Fear، شاخص ترس و طمع عددی بین ۲۰ تا ۴۰ را نشان میدهد، که به معنای احساس نگرانی در میان کاربران بازار ارزهای دیجیتال است. در این بازه، تمایل بیشتر کاربران به فروش داراییها و خروج از بازار مشاهده میشود، چرا که آنها از کاهش بیشتر قیمتها میترسند و ترجیح میدهند از ریسک بیشتر اجتناب کنند.
حالت خنثی زمانی رخ میدهد که شاخص ترس و طمع عددی بین ۴۰ تا ۵۰ را نشان دهد. در این شرایط، هیچ تغییرات یا رویداد مهمی در بازار اتفاق نیفتاده است و رفتار کاربران به طور کلی خنثی و بیطرف است. سرمایهگذاران در این بازه زمانی معمولاً نه تمایل شدیدی به خرید دارند و نه به فروش، زیرا بازار در وضعیت عدم قطعیت و آرامی قرار دارد.
حالت طمع یا Greed زمانی رخ میدهد که شاخص ترس و طمع عددی بین ۵۰ تا ۷۰ را نشان دهد. در این حالت، کاربران تمایل بیشتری به خرید و سرمایهگذاری روی ارزهای دیجیتال دارند، زیرا احساس میکنند بازار در حال رشد است و فرصتهای سودآوری زیادی وجود دارد. این شرایط معمولاً با افزایش اعتماد و خوشبینی نسبت به آینده بازار همراه است.
منظور از این قسمت، طمع شدید یا Extreme Greed است که زمانی رخ میدهد که شاخص ترس و طمع عددی بین ۷۰ تا ۱۰۰ را نشان دهد. در این حالت، کاربران به شدت تمایل به خرید و سرمایهگذاری در بازار دارند، زیرا احساس میکنند که فرصتهای سودآوری زیادی در دسترس است و ممکن است به نظر برسد که بازار هیچگاه کاهش نخواهد یافت. این شرایط معمولاً با خوشبینی افراطی و ورود حجم بالای سرمایهگذاران به بازار همراه است، که ممکن است نشاندهنده خطر بروز اصلاح قیمتی در آینده باشد.
رنج اندازهگیری شاخص ترس و طمع (Fear and Greed) بین صفر تا صد دستهبندی میشود. هرچه عدد شاخص به صفر نزدیکتر باشد، نشاندهنده ترس در بازار است، که سرمایهگذاران تمایل به فروش و خروج از بازار دارند. از سوی دیگر، هرچه این عدد به صد نزدیکتر شود، بیانگر طمع در بازار است، که سرمایهگذاران به دنبال فرصتهای سرمایهگذاری و خرید هستند. این شاخص به طور کلی احساسات عمومی بازار را نمایش میدهد و میتواند به معاملهگران در تصمیمگیریهای خود کمک کند.
شاخص ترس و طمع در بازار ارزهای دیجیتال با ترکیب چندین عامل محاسبه میشود:
نظریهپردازان آکادمیک معتقدند که ترس و طمع از غرایز اصلی انسانها هستند که در بسیاری از شرایط بر عملکرد منطقی ما تاثیر میگذارند. این دو احساس بهویژه زمانی که صحبت از پول و سرمایهگذاری باشد، نقش مهمی ایفا میکنند. در چنین مواقعی، ترس و طمع بهعنوان عوامل تحریککننده قوی عمل میکنند و میتوانند تصمیمات سرمایهگذاران را تحت تاثیر قرار دهند، گاهی حتی باعث تصمیمات غیرمنطقی و هیجانی میشوند. این موضوع به وضوح در بازارهای مالی و بهویژه در معاملات ارزهای دیجیتال مشاهده میشود.
بسیاری از سرمایهگذاران بدون داشتن استراتژی مشخص، بیشتر تحت تاثیر هیجانات خود قرار میگیرند تا اهداف از پیش تعیینشده. اگرچه این موضوع ممکن است بهطور مستقیم بر تصمیمگیری آنها تأثیر نگذارد، اما با تحلیل شاخص ترس و طمع میتوان تا حدودی شرایط کلی بازار را پیشبینی کرد.
متخصصان بازارهای مالی بر این باورند که شاخص ترس و طمع نه تنها ابزار مفیدی است، بلکه سرمایهگذاران باید بهطور مرتب آن را پیگیری کنند. اگر شاخص ترس را نشان دهد، این میتواند بهعنوان یک فرصت خرید تلقی شود، زیرا در چنین شرایطی بیشتر سرمایهگذاران تمایل به فروش داراییهای خود دارند و ترس از خرید آنها را متوقف میکند.
بهترین روش برای سرمایهگذاری و ورود به بازار ارزهای دیجیتال داشتن هدف و استراتژی مشخص است. استفاده از یک یا چند شاخص، از جمله شاخص ترس و طمع، به تنهایی نمیتواند بهعنوان روشی مستقل برای سرمایهگذاری در نظر گرفته شود؛ بلکه باید این شاخصها در چارچوب اهداف از پیش تعیینشده مورد استفاده قرار گیرند. وارن بافت نیز دیدگاه جالبی در این مورد دارد: "وقتی بازار پر از طمع است بترسید و وقتی بازار ترسیده است، طمع کنید."
در بازار ارزهای دیجیتال، شاخص ترس و طمع ابزاری مفید برای تحلیل احساسات بازار است. این شاخص به سرمایهگذاران کمک میکند تا درک بهتری از وضعیت بازار داشته باشند و تصمیمات آگاهانهتری بگیرند. با این حال، استفاده از این شاخص باید در چارچوب یک استراتژی و هدف مشخص انجام شود، نه بهعنوان تنها معیار برای سرمایهگذاری. وارن بافت نیز به اهمیت این دیدگاه اشاره دارد که باید در زمان طمع در بازار محتاط بود و در زمان ترس، فرصتی برای خرید یافت.